კირიონ II კათოლიკოს-პატრიარქი (ერისკაცობაში გიორგი იერონიმეს ძე საძაგლიშვილი) (10. XI. 1855, ს. ნიქოზი, გორის მაზრა - 27. VII. 1918, ქ. თბილისი) - სწავლობდა ანანურის მონასტერთან არსებულ სკოლაში, ხოლო 1862 ჩაირიცხა გორის სასულიერო სასწავლებელში. შემდეგ დაასრულა თბილისის სასულიერო სემინარია 1876 და უმაღლესი სასულიერო განათლების მისაღებად გაემგზავრა კიევის სასულიერო აკადემიაში, რომელიც ღვთისმეტყველების კანდიდატის ხარისხით დაამთავრა 1880. იმავე წელს დაინიშნა ოდესის სასულიერო სემინარიაში ინსპექტორის თანაშემწედ. 1883 დაბრუნდა საქართველოში და 1885 წ-მდე მუშაობდა თელავის სასულიერო სასწავლებელში. 1885-1890 წწ-ში გორის სასულიერო სასწავლებლის ინსპექტორის თანაშემწეა, 1891 წ. მოღვაწეობდა ქუთაისის სასულიერო სასწავლებელში, 1891-1896 წწ-ში თბილისის სასულიერო სასწავლებლის პედაგოგია. მისი ღვაწლით საქართველოს მთიანეთში გაიხსნა 19 სამრევლო სკოლა. აქტიურად თანამშრომლობდა ქართულ და რუსულ ჟურნალ-გაზეთებში. იყო მოსკოვის არქეოლოგიური საზოგადოების წევრი. 1896 გ. საძაგლიშვილს დიდი ოჯახური ტრაგედია დაატყდა თავს, ეპიდემიამ იმსხვერპლა მისი ცოლ-შვილი. მან მიიღო გადაწყვეტილება, ბერად აღკვეცილიყო. ბერობის სახელად შეურჩიეს კირიონი და გაგზავნეს ქვათახევის მონასტერში, იმავე წელს აყვანილ იქნა იღუმენის ხარისხში. მის სახელთანაა დაკავშირებული საქართველოს მართლმადიდებელი სამოციქულო ეკლესიის ავტოკეფალური მოძრაობის დაწყება, რაც გახდა რუსეთის საერო და სასულიერო ხელისუფლებისგან მისი დევნა-შევიწროების მიზეზი. მას ხშირად უცვლიდნენ ეპარქიებს: გორში, კამენეც-პოდოლსკში, ხერსონესში, ორიოლში... 1905 ქართველმა სამღვდელოებამ კატეგორიულად მოითხოვა საქართველოს მართლმადიდებელი სამოციქულო ეკლესიის ავტოკეფალიის აღდგენა. 1906 წ-ის იანვარში პეტერბურგში საქართველოს ეკლესიის საკითხზე იმპერატორ ნიკოლოზ II-ის ბრძანებულებით მოწვეულ იქნა რუსეთის ეკლესიის სინოდის წინარე სხდომა. სხდომაზე დასასწრებად გაიწვიეს ეპისკოპოსები: კირიონი, ლეონიდე, ექვთიმე (ელიაშვილი). 1908 წ-ის 28 მაისს თბილისში მოკლეს ეგზარქოსი ნიკონი (სოფისკი). რუსეთის საერო და სასულიერო ხელისუფლებამ ნიკონის მკვლელობა ქართველ ავტოკეფალისტებს დააბრალა. 1908 ეპისკოპოს კირიონს ჩამოართვეს ეპარქია, ეპისკოპოსის ხარისხი და პოლიციის მკაცრი მეთვალყურეობა დაუწესეს ტამბოვის გუბერნიის სანაქსარის უდაბნოში. 1910-1915 წწ. მან ხერსონის მონასტერში გაატარა. 1915 კირიონს აღუდგინეს ეპარქიის მართვის უფლება, ჩააბარეს პოლოცკისა და ვიტებსკის ეპარქია, დააჯილდოეს წმიდა ანას პირველი ხარისხის ორდენით, მაგრამ სამშობლოში დაბრუნების უფლება არ მისცეს. ეპისკოპოსი კირიონი იყო ცნობილი მეცნიერი, რომელიც საფუძვლიანად იკვლევდა საქართველოს ისტორიას, საქართველოს ეკლესიის, ქართული საეკლესიო ხუროთმოძღვრების, რუსული სამონასტრო ცენტრების ისტორიას, ქართველ მეფეთა და წმინდანთა ცხოვრების, საქართველოს ეკლესიის ავტოკეფალიის საკითხებს. კირიონის ღვაწლით, 1907 პეტერბურგის სასულიერო აკადემიასთან დაარსდა საქართველოს ეკლესიის ისტორიის კათედრა. ეპისკოპოსი კირიონი იყო უდიდესი ქველმოქმედი და განათლებას მოწყურებული, ნიჭიერი ქართველი ახალგაზრდობის თანამდგომი. მისი მატერიალური ხელშეწყობით 300-ზე მეტმა ქართველმა ახალგაზრდამ მიიღო განათლება რუსეთსა და ევროპის უმაღლეს სასწავლებლებში.
1917 წ-ის თებერვლის რევოლუციის შემდეგ ნიკოლოზ II ტახტიდან გადადგა. საქართველოში დარჩენილმა კირიონის თანამოაზრე ავტოკეფალისტებმა 12 (25) მარტს მცხეთაში მიიღეს გადაწყვეტილება საქართველოს ეკლესიის ავტოკეფალიის აღდგენის შესახებ და შექმნეს დროებითი მმართველობა გურია-ოდიშის ეპისკოპოს ლეონიდეს თავმჯდომარეობით. ეპისკოპოსი კირიონი ჯერ ისევ რუსეთში იმყოფებოდა, ქართველ მორწმუნეთა ჯგუფმა დელეგაცია გაგზავნა მასთან, რათა დაბრუნებულიყო საქართველოში. როგორც ირკვევა, 1917 წ-ის 17 სექტემბერს, I საეკლესიო კრებაზე, რომელსაც 441 დელეგატი ესწრებოდა, 231 დელეგატმა ხმა მისცა ეპისკოპოს კირიონის სრულიად საქართველოს კათოლიკოს-პატრიარქად არჩევის წინადადებას (მან 11 ხმით გაუსწრო მიტროპოლიტ ლეონიდეს) და არჩეულ იქნა სრულიად საქართველოს კათოლიკოს-პატრიარქად. საქართველოს დემოკრატიული ხელიუფლებისადმი პატრიარქის დამოკიდებულება გამოირჩეოდა ზომიერებით, რაც ძირითადად იმით უნდა იყოს განპირობებული, რომ ამ მოკლე პერიოდში, როდესაც კირიონს პატრიარქობა მოუწია, ცენტრალურ ხელიუფლებას რაიმე განსაკუთრებული ქმედება რელიგიის მიმართულებით არ განუხორციელებია. 1918 წ-ის 27 ივლისს უწმიდესი და უნეტარესი სრულიად საქართველოს კათოლიკოს-პატრიარქი კირიონ II მიგზავნილმა მკვლელმა სიცოცხლეს გამოასალმა მარტყოფის საპატრიარქო რეზიდენციაში. დაკრძალეს 7 ივლისს სიონის საპატრიარქო ტაძარში. 2002 წელს საქართველოს მართლმადიდებელი ეკლესიის წმიდა სინოდმა კათოლიკოს-პატრიარქი წმინდანად შერაცხა და მისი ხსენების დღედ დააწესა 9 ივლისი (ძვ. სტ. 26 ივნისი).